Böcekler, tırtıllar veya başka bir nedenle yaprakları koparılan, yenen bitkiler havaya özel bir gaz salgılıyor ve diğer bitkiler bunu algılayıp zehirli kimyasallar üreterek yapraklarının yenmesini önlüyorlar. Bu kimyasalları üretmekte onlara mantarlar/miselyumlar yardım ediyor. Bitkilerin sohbeti birazda mantarların yardımıyla böceklerle başa çıkmaya yetiyor. Ancak toprak yapısı zayıf ve yeterince beslenememiş bitkiler gereken korumayı üretemiyor yoksa sistem gayet güzel işliyor. Bu nedenlerle doğanın kendini koruma kalkanını harekete geçirmesini bekleyip ilişmiyorum. Öncelikle toprağımı koruyorum besliyorum, bunun yolları başka bir yazıda anlatılacaktır . İkinci yöntem olarak aşağıda bahsedeceğim kardeş bitkileri yanyana ekme var. Çok zorda kalırsam koruyucu ve tedavi edici bitkisel yontemlere başvuruyorum veya elle tek tek topluyorum. Buyuk miktarda ekim yapılan arazilerde mantarlar veya diğer avcı böcekler kullanılabilir. Bütün bunları biraz yakından inceleyelim.
Bilimsel adıyla Pieris brassicae L.Lahana kelebeği aynı yıl içinde üç kere ürüyor bu diğer böceklere göre bir rekor ancak bunun da bir sebebi var anlattıkça göreceksiniz. İlkbahar ve yaz boyunca dişi kelebekler latin çiçeklerinin, lahana kolza ve turp yapraklarının altına sarı yumurtalarını itinayla diziyorlar, bu aşamada devreye girip yumurtaları elle yok edebilirsiniz. Ilk defa yumurtladığında çok az son defada en çok yumurta bırakıyorlar. Yumurtadan çıkan bebek tırtıllar lahanalrın dış yapraklarını kemirmeye başlıyor, ilke olarak lahananın göbek kısmına dokunmuyorlar. Bu aşamada bitkiler birbirine haber verip kimyasal salgılayarak tırtıllar tarafından yenmenin önüne geçmeye çalısıyor. Bu nedenle ilk tırtılları gördüğünüzde dokunmamanızı öneririm. Mutlu mesut semiren tırtıllar 50/65 mm ulaşınca misafir oldukları bitkiden olabildiğince uzağa gidip bir duvar veya saglam bir yüzeye yapışıp meta,orfozlarını gerçekleştirmek üzere koza oluşturyorlar.Koza açık sarı ve sivrı uçlu, kışı burada geçiriyorlar. Ancak çok ender kelebek haline dönüşebiliyorlar. Çünkü büyük çoğunluğu sonbaharda parazitlere maruz kalıyor. Bu parazitler kozanın içindeki geleceğin kelebeğini afiyetle yiyor. Bu larvanın adı Braconoide Apenteles glomeratus, tırtılın derisini delip ardından kendi kozasını yapıyor 3 mm, bu yuzden bazen adı tırtıl yumurtası olarak geçiyor. Kışlık deposu sağlam bu larvaların, bütün kış bizim tırtılı emiyorlar. Bu Microhymenoptere/mikro zarkanatlı, lahana kelebeklerinin kontrolsüz artışını önlüyor ancak kendisi de eşek arılarının yemeği olmaktan kurtulamıyor. Evde akvaryum da 6 tane tırtılı gözlemliyorum kelebek olmalarını heyecanla bekliyorum.
Gelelim bostanımızdaki lahanalarmızı nasıl koruyacağımıza. Öncelikle lahanalar arasında gerekli mesafeyi bırakmayı lüzumsuz diye düşünmeyin. Lahanalar domates, salatalık, biber, hindiba, pancar ile yanyana ekilmeyi sever ancak diğer lahana türleri brokoli, turp, roka, şalgamla geçinemez. İki sıra lahana arasına bir sıra kadife çiçeği ekmek lahanalara rahat nefes aldıracaktır. Ayrıca lahanaları ekmeden 9 gün önce veya aynı gün veya 9 gün sonra yonca ekmenızde koruma sağlayacaktır.
Bütün bunlara rağmen başa çıkamadıysanız domates yaprakların bitki çayı yapıp lahanaların üstüne püskürtmek tırtıllarımızı çok mutsuz edecektir.
Yurtdışında Bacıllus thueıgjensis bakterisini kullanıyorlar bu tırtılları yok etmek için. Bu bakteri doğal olark inek dışkısında bolca bulunuyor.
Tırtıllarimiz latin çiçeğini de pek seviyor, etrafa bolca latin çiçeği ekmek faydalı olacak ve lahanalarımızı rahat bırakacaklardır.
Toparlarsak, ilk saldırı en zayıf bitkiye yapılacaktır. Bırakınız zaten besin değeri diğer güçlü bitkilere göre daha düşüktür yine de bagışıklık sistemini kullanıp kendini savunmaya geçecek ve diğer bitkileri uyaracaktır. Bu sırada elle müdahale ile gözünüze çarpan yumurta ve tırtılları yok edebilirsiniz. Ekim öncesi veyq esnasında yonca ve lahana sıralarının arasına kadife çiçeği , etrafa latin çiçeği ekin. Tırtıllar başa çıkamayacak kadar çoksa domates yapraklarından bitki çayı hazırlayıp püskürtün ve lahanalarınızın sağlıkla büyümesini seyredin.
Derleyen ve yazan Beste Pekoz Bonnard
Kaynakça : J’associe mes culltures et ça marche, Claude Aubert
What a plant knows , Daniel Chamovitz
Nature et jardin Septembre 2015
Que lest donc se Papillion,Heiko Bellman
Biodiversité et évolution du monde fongique, David Garon
Darwin Insectivorous plant, http://darwin-online.org.uk/content/frameset?itemID=F1217&viewtype=image&pageseq=1
